Akuku nke ụbụrụ
A na-ekewa akụkụ ndị buru ibu n'ime akụkụ nke ọkpụkpụ ha na-ekpuchi ha: • A na-ahụ lobes dị n'ihu Roland na n'elu ikpo ọkụ Sylvian.
• Ogbugbu nke anụ ahụ na-ada n'azụ etiti na n'elu akụkụ ikpeazụ nke sulcus azụ; ọ na-agbadaghachi na furrow-occipital furrow - ọdịiche na-ekewapụ lobical lobe site na occipital, nke na-etolite akụkụ nke ụbụrụ.
• Ọdịdị nke anụ ahụ bụ ebe dị n'okpuru ikpo ọkụ sylvian na n'akụkụ azụ na lobe occipital.
Ka ụbụrụ na-etolite tupu amụọ ya, ụbụrụ ụbụrụ na-amalite ịmalite elu ya, na-eme ka ọkpụkpụ, nke na-eduga n'ịkpụpụta ụdị ọdịdị nke ụbụrụ yiri ukpa. A na-akpọ mgbidi ndị a dị ka mkpebi, a na-akpọ ebe ị na-ekekọta ebe ha na-eme ka ọkpụkpụ ha. Ụfọdụ n'ime ndị mmadụ niile nọ n'otu ebe, n'ihi ya, ha na-eji ntụziaka maka ikewa ụbụrụ n'ime akụkụ anọ.
Mmepe nke ikpe na agbụrụ
Mgbu na nkwenye na-amalite ịpụta na ọnwa 3-4 nke mmepe nwa ebu n'afọ. Ruo mgbe ahụ, elu ụbụrụ na-anọgide na-adị ire, dịka ụbụrụ nke nnụnụ ma ọ bụ amphibians. Ịmepụta ihe a na-apị apị na-enye ọganihu n'elu akụkụ nke cortex ụbụrụ na ọnọdụ nke ọnụ ọgụgụ dị elu nke cranium. Akụkụ dị iche iche nke cortex na-eme kpọmkwem, ọrụ pụrụ iche. A na-ekewa mkpụrụ ụbụrụ ụbụrụ n'ime akụkụ ndị a:
• Ngalaba mgbochi - ịmalite ma chịkwaa mmegharị ahụ. Ogwe igwe na-achịkwa na-achịkwa mmegharị aka ike n'akụkụ ọzọ nke ahụ. N'ihu ihu igwe moto bụ ihe a na-akpọ premotor cortex, mpaghara nke atọ - mpaghara mpaghara mpempe ọzọ - dina n'elu oghere dị n'ihu.
• Ebe ndị dị egwu nke corbex ụbụrụ na-aghọta ma kọwaa ozi sitere n'aka ndị nabatara ihe n 'ahụ dum. Isi somatosensory mpaghara na-enweta ozi si n'akụkụ ọzọ nke ahụ dị ka mkpali sitere n'aka ndị nabatara mmetụ aka, ihe mgbu, ọnọdụ okpomọkụ na ọnọdụ nkwonkwo na mọzụlụ (ndị na-anabata nnwere onwe).
Nkịtị nke ahụ mmadụ nwere "ihe nnọchiteanya" ya na ebe ụda ahụ na nke moto nke ụbụrụ ụbụrụ, bụ nke a haziri n'ụzọ ụfọdụ. Wilder Penfield, bụ onye na-ahụ maka ọrịa nyocha nke Canada, bụ onye mere n'afọ ndị 1950, mepụtara map nke pụrụ iche nke akụkụ ọnyà nke ụbụrụ ụbụrụ, nke na-aghọta ozi sitere n'akụkụ dị iche iche nke ahụ. Dị ka akụkụ nke nyocha ya, o duziri ihe ndị o kwuru na onye na-agbanyeghị ọgwụgwọ nke obodo na-akọwa mmetụta ya n'oge ọ kpaliri akụkụ ụfọdụ nke ụbụrụ. Penfield chọpụtara na mkpali nke gyrus na-eme ka mmetụta dị na akụkụ ụfọdụ dị n'akụkụ ọkara nke ahụ. Nnyocha ndị ọzọ egosiwo na ụda nke cortex nke na-ahụ maka akụkụ dịgasị iche iche nke ahụ mmadụ na-adabere na ọkwa nke mgbagwoju anya na nke ziri ezi nke mmegharị arụmọrụ karịa ike na olu nke oke ahụ. Ụbụrụ ụbụrụ nwere isi ihe abụọ: ihe isi awọ bụ ihe nkedo dị nro nke mkpụrụ ndụ nkedo dịka okpukpu 2 mm na ihe na-acha ọcha nke sitere na eriri anụ ahụ (axons) na mkpụrụ ndụ ndị na-adịghị ọcha.
A na-ekpuchi elu nke nnukwu ebe a na-enwe ntụpọ nke isi awọ, nke ọkpụkpụ ya dị iche site na 2 ruo 4 mm n'akụkụ dị iche iche nke ụbụrụ. Ihe isi awọ na-emepụta site na ozu nke mkpụrụ ndụ nerve (neurons) na mkpụrụ ndụ ndị na-adịghị ọcha na-arụ ọrụ nkwado. N'ọtụtụ ụbụrụ ụbụrụ, ụbụrụ isii dị iche iche nwere ike ịchọta n'okpuru microscope.
Neurons nke corbex ụbụrụ
Ahụ (nke nwere cell cell) nke neurons nke ụbụrụ cerebral dị iche iche n'ụdị ha, ma, ọ bụ naanị mmadụ abụọ bụ isi ka a na-ahụ.
- Mkpụrụ ndụ pyramidal na-enweta aha ha site n'ile ahụ ahụ nke neuron, bụ nke dị ka pyramid; ha axon (akwara anụ) na-apụta site na cerebral cortex na-ebu ozi na akụkụ ndị ọzọ nke ụbụrụ.
- Enweghị mkpụrụ pyramidal (ndị ọzọ niile) ka a ga-ahụ ma dezie ozi site na isi mmalite.
Mkpụrụ nke isii nke mkpụrụ ndụ nke na-etolite n'ụbụrụ ụbụrụ dị n'ụdị dị ukwuu dabere na akụkụ ụbụrụ. Onye na-ahụ maka ọrịa ahụ bụ Corbinian Broadman nke Germany (1868-191) mere nchọpụta banyere esemokwu ndị a site n'itinye eriri akwara na ile ha anya n'okpuru obere microscope. Ihe nchọpụta sayensị nke Brodmann bụ nchọpụta sayensị nke ụbụrụ cerebral n'ime saịtị 50 dị iche iche na-adabere n'ụkpụrụ ụfọdụ nke anatomical. Nchoputa ndi ozo gosiri na "Brodmann ubi" weputara onwe ya ka o weputa ihe omuma ihe di iche iche ma nwee uzo puru iche nke imekota.